Tuğba BİRGÜL
Eskişehir Tepebaşı Belediyesi, zorlu şartlar altında ve kayıt dışı olarak çalışan sokak toplayıcılarına statü kazandırmak, toplanan atıkları ise kayıt altına almak amacı ile Türkiye’de bir ilke daha öncülük etti. Belediyenin teşvikleri ile 2020’de Türkiye’de ilk kez kurulan ve sosyal işletme kooperatifi olması ile fark yaratan Tepebaşı Geri Dönüştürülebilir Atık Toplayıcıları Sosyal İşletme Kooperatifi (Gesikoop) Tepebaşı Belediyesi, Gesikoop ve lisanslı geri dönüşüm firması arasında imzalanan 3’lü protokol ile hayata geçirilmişti.
Kooperatif bünyesindeki 26 sokak toplayıcısı, kayıt altında çalışarak geri dönüşüme katkı sağlıyor. Kooperatifin 3’ü kadın, 6’sı yabancı uyruklu olmak üzere 26 üyesi bulunuyor. Belediye öncülüğünde kurulan kooperatif ile herhangi bir statüsü olmayan, disiplin altına alınamamış sokak toplayıcıları, başta ambalaj atık toplama sistemi olmak üzere belediyenin kapıdan atık toplama sistemine de entegre edilmiş oldu.
“Amacımız daha sağlıklı bir çalışma ortamı sağlamak”
Tepebaşı Belediye Başkanı Dt. Ahmet Ataç, Türkiye’nin kanayan bir yarası olan sokak toplayıcılarının iyi bir noktaya gelebileceğine dikkat çekti. Ataç, “Tepebaşı Belediyesi bu konuda çok güzel çalışmalar yaptı. Sokak toplayıcılarının herhangi bir yasal hakları yoktu. Her türlü sıkıntıya maruz kalıyorlar, farklı gözle bakıyorlar, dışlanıyorlardı. Aslında yaptıkları iş, Türkiye ekonomisine çok ciddi katkı sağlıyor. Burada tabi insan sağlığını ve onların geleceğinin de düşünmeniz gerekiyor. Bugüne kadar bu görmezlikten gelindi. Amacımız onların daha sağlıklı bir ortamda çalışmasını sağlamaktı. Neticesinde Gesikoop kuruldu” dedi
Kooperatifin 26 üyesi olduğunu, beş kez de genel kurul yapıldığını belirten Ataç, “İşlerine başarılı şekilde devam ediyorlar. Çok büyük miktarlarda atık toplamayı başardılar. Yaklaşık 9 bin ton gibi miktarlara yaklaşıldı. Türkiye’de bu alanda yapılan çalışmalarda öncü olmayı başardık” diye konuştu.
Toplayıcıların elektrikli bisikletlerinin kooperatif logolu panolar ile giydirildiğini, toplayıcıların da logolu yelek ve şapkalar ile çalıştığını söyleyen Ataç, sözlerini şöyle sürdürdü: “Toplanan atıklar kooperatif merkezinin de yer aldığı lisanslı toplama ayırma tesisi ve atık getirme merkezine teslim ediliyor.
150 kilogram taşıma kapasiteli elektrikli bisikletleri ile çalışan toplayıcılar, karton ve plastik yoğunluklu toplama yapıyor ve günde ortalama 300 kilogram atık topluyor.
Toplayıcılar, ambalaj atıklarını çöplerden ayırmadan sağlıklı şartlarda toplama yapabiliyor. Çöpleri karıştırmadan, zamansız çıkarılarak sistem dışında kalan geri dönüşümler toplanıyor. Çocuk toplayıcılara izin verilmiyor ve kooperatif ile iş birliğinde çocukların eğitime yönelmeleri sağlanıyor. Kooperatif üyeliği, tüm toplayıcılara açık tutulurken, tek koşul ise ilçe genelinden toplanması ve belirlenen atık getirme merkezine getirmeleri oluyor.”
Gesikoop projesine ‘İş Birliği’ ödülü
Atık toplama alanında yıllara dayanan tecrübelerini Gesikoop çalışmasına entegre ettiklerini vurgulayan Ataç “Tepebaşı Belediyesi, kooperatifin ulaştığı toplama miktarı ile başarılı bir sonuç elde etti. Ayrıca Sürdürülebilirlik Akademisi tarafından 2022 yılında 9’uncusu düzenlenen, Türkiye’nin önemli firmalarının ve belediyelerin katıldığı Sürdürülebilir İş Ödülleri’nde Gesikoop projesi ‘İş Birliği’ kategorisinde ödüle layık görüldü” dedi.
“Kooperatif sayesinde bölünmüyor atıkları bir çatı altında topluyoruz”
Gesikoop bünyesindeki sokak toplayıcıları bir kooperatif çatısı altında çalışmanın kendilerine büyük avantaj sağladığını belirterek, projeyle ilgili görüşlerini bildirdi.
Tamer Şahin, “Ben 10-11 senedir bu sektördeyim. Tepebaşı Belediyesi’ne bağlı olarak çalışıyoruz. İşimizden memnunuz. Kooperatif Türkiye’de ilk. Tepebaşı Belediyesi’nin öncülüğünde kooperatifin ilk kurucularındanız. Geri dönüşüm konusunu vatandaşa anlatmak ve iyi yönlendirmek lazım. Geleceğimiz için önemli. Gesikoop’ta işler iyi. Kooperatif sayesinde bölünmüyoruz ve Tepebaşı Belediyesi sayesinde belli bir firmaya vererek atıkları değerlendiriyoruz” dedi.
Yusuf Ersoy, “Bu işi 8 senedir yapıyorum. Kooperatifimiz kurulduktan sonra daha bir resmiyet kazandı bu iş. İnsanlar daha bir bilinçli oldu. İnsanlar en azından topladığı atığın ne olduğunu ne işe yaradığını anladı. Ondan önce sokak sokak gezip kime ne satarım diyen insanlar şimdi daha resmi daha güzel kazançlar elde etmeye başladı. İnşallah Türkiye’nin her yerinde böyle kooperatifler kurulur ve insanlar haklarını daha iyi alır” diye konuştu. Erkan Maba, “Ben 12 senedir bu işin içerisindeyim.
Bu kooperatif kurulduktan sonra bir resmiyetimiz oldu. İnsanlar bizi daha iyi karşılamaya başladı çevreye daha iyi hakim olduk. Rastgele sokak toplayıcısı gibi değil de belediye bünyesinde çalışan işçi gözüyle baktılar ve daha rahat toplamaya başladık” ifadelerini kullandı. Sinan Karakuş ise, “Kooperatifli olunca daha rahat bir toplama avantajı var. Zabıtanın engelleme riski yok. Herkes yaptığımız işi görüyor ve saygı gösteriyor” dedi.
Kooperatif üyeleriyle çalıştay düzenlendi
Tepebaşı Belediyesi ve ILO ortaklığıyla ‘Geri Dönüşüm İşçileri İş Sağlığı’ konulu çalıştay Vecihi Hürkuş Havacılık ve Teknoloji Parkı’nda düzenlendi. Düzenlenen çalıştay Tepebaşı Belediye Başkanı Dt. Ahmet Ataç’ın yanı sıra ILO temsilcileri, pek çok kurum ve kuruluş temsilcileri, çeşitli illerden gelen belediyelerin temsilcileri, Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü yetkileri, Tepebaşı Geri Dönüştürülebilir Atık Toplayıcıları Sosyal İşletme Kooperatifi (Gesikoop) yönetimi ve kooperatif üyeleri katıldı. Sokak toplayıcıların sorunlarına dikkat çekilen çalıştayda 3 grup oluşturularak atık toplama sektörünün genel değerlendirilmesi, atık toplama sektöründe iş sağlığı ve güvenliği konuları ve atık toplama sektöründe kurumlar arası iş birliği ve eğitimi konuları görüşülerek sunumlar gerçekleştirildi.
